SICA üstünlik hekaýalary

Uzyn ýyllaryň dowamynda Gazagystanda hukuk goraýjy edaralaryň işgärleri tarapyndan gynamalar kazyýete ýetmedi, sebäbi pidalaryň subutnamalary ýa-da şikaýat mehanizmleri ýokdy. Emma 2022-nji ýylyň ýanwar aýyndan soňra, gazyň bahasynyň duýdansyz ýokarlanmagy bilen ýüze çykan köpçülikleýin protestler demonstrantlar bilen polisiýanyň arasynda güýçli çaknyşyklara sebäp bolanda, polisiýanyň gynamalary we ýowuz daraşmalary barada köp habarlar ýüze çykdy. Arza-şikaýatlaryny bermek we gynamalary derňemek üçin has täsirli mehanizmiň zerurlygy belli boldy. Bu zerurlygy göz öňünde tutup, USAID-iň “Merkezi Aziýada Durmuş Innowasiýalar” (SICA) maksatnamasynyň goldawy bilen “Ekspert garaşsyz gözleg instituty” Jemgyýetçilik gaznasy, döwlet hukuk goraýjy edaralary tarapyndan Gazagystan raýatlarynyň gynamalaryna garşy taslamany başlady. Topar bilim web sahypasyny we gynamalaryň 5000-den gowrak pidalaryna öz hukuklaryny goramak üçin ädimme-ädim proseduralary tapmaga kömek eden birgiden mugt wideolary döretdi. Mundan başga-da, SICA-nyň goldawy bilen bu gurama hukuk goraýjy edaralaryň işgärleri üçin seminarlar we tegelek stollar geçirdi, olar köpçüligiň dykgatyna ýetirildi we metbugatda 20-den gowrak bellenme toplady.

Natalýa Plotnikowa maýyp adamyň durmuşynyň näderejede izolirlenen bolup biljekdigini öz tejribesinden bilýär. Ol 11 aýynda stoldan ýykyldy we oňurga süňküni döwdi. Şondan bäri ol taýaklary we maýyplar üçin oturgyjy ulanýar. 2000-nji ýylda Natalýa Kibraýda Opa Singillar ("Uýalar") atly maýyp aýallar jemgyýetini döretdi. Bu hukuk we psihologiki goldaw berýän we Özbegistanyň Daşkent şäheriniň golaýyndaky Kibraý etrabynda ýaşaýan maýyp aýallar we gyzlar üçin başarnyklaryny ýokarlandyrmak boýunça seminarlar geçirýän jemgyýetçilik guramasydyr. Köp ýyllaryň dowamynda maliýeleşdirmäni almak sebäpli çykan kynçylyklar guramanyň ösüşine päsgelçilik döredýärdi. USAID-iň Merkezi Aziýada Durmuş Innowasiýalar (SICA) taslamasyndan bolan Institusional Ösüş Granty (IDG) bilen Natalýa we onuň topary, benefisiarlaryň we donorlaryň sanyny artdyrýan täze strategiki meýilnamany işläp düzdüler we durmuşa geçirdiler. Bu grant, şeýle hem, Natalýa maýyplar üçin oturgyç ulanyp, ähli benefisiarlara ýeňillik bermek üçin ofisini düýbünden gaýtadan enjamlaşdyrmaga mümkinçilik berdi.

2022-nji ýylyň dekabr aýynyň 8-de ýerli häkimiýetler Almatynyň (Gazagystan) eteginde ýeke gar barsyň ölendigi barada habar berdiler. Jesetiň netijesine görä, haýwan, aşgazanyndan tapylan plastik halta sebäpli ölüpdir. Merkezi Aziýanyň Ýaşlar Liderlik Akademiýasynyň (CAYLA) Türkmenistanly uçurymy Meňli Ataýewa üçin bu wakalar adam tarapyndan döredilen ekologiýa betbagtçylygynyň aladalandyryjy subutnamasydyr. "Gazagystanda bary-ýogy 180 töweregi barsyň galandygyny göz öňde tutsak, bu haýwanyň görnüşiniň ýok bolmagyna garşy göreşmek üçin bir zat edilmeli" -diýdi.

Maruf Aliýew, 2019-njy ýylda Kokandyň Hokimiýatynyň (şäher häkimliginiň) garamagynda täze döredilen Jemgyýetçilik Geňeşine baştutanlyk etmegi teklip edenlerinde, Özbegistanyň Kokand şäherinde belli jemgyýetçilik işgäridi. Maruf: “Şol döwürde geňeşler jemgyýetçilik gözegçiligi kanunynda [2018-nji ýyldan] kesgitlenen proseduralary ýerine ýetirmek üçin döredilen täze bir hadysa bolupdy.” Jemgyýetçilik geňeşleri jemgyýet bilen döwletiň arasyndaky boşlugy aradan aýyrmalydy, ýöne Maruf tiz wagtdan hakykatyň bu derejede ideal däldigini gördi.

Madina Ýergaliýewa 21 ýyl bäri sosial we ykdysady meseleleri çözmek bilen meşgullanýan “Başlangyçlar üçin goldaw (Initiative Support)” jemgyýetçilik guramasynyň ýolbaşçylyk edýär. Şondan bäri Madina Gazagystanyň raýatlarynyň, şol sanda Aral deňziniň ekologiki betbagtçylyk zolagynda ýaşaýanlaryň lukmançylyk hyzmatlaryna elýeterliligini giňeltmek arkaly saglygy goraýyş ulgamyndaky ýagdaýy gowulaşdyrmaga kömek edýär. Gazagystanyň günortasyndaky Aral deňziniň golaýynda ýerleşýän Gyzylorda şäherinde ýaşaýan Madina, daşky gurşaw meseleleriniň ýerli ilatyň durmuşyna göni täsirini bilýär. Köp ýyl bäri Aral deňziniň azalmagy sebäpli daşky gurşawyň zaýalanmagynyň yzyna gaýtaryp bolmajak prosesleri ýaşaýyş şertlerini we sebitdäki daşky gurşawy erbetleşdirýär.

Nurgali Rahmanow, “Digital Society” jemgyýetçilik guramasynyň ýolbaşçysy we USAID tarapyndan maliýeleşdirilýän Merkezi Aziýada Durmuş Innowasiýalar (SICA) maksatnamasynyň Syýasy ylmy-gözlegler mekdebiniň (“PRS”) uçurymy. Nurgali köp ýyl bäri döwlet satyn alyş ulgamy bilen gyzyklanýar. 2021-nji ýylda sosial mediada SICA-nyň Syýasaty öwreniş mekdebine ýüz tutmaga çagyrýan mahabata duş geldi.

Samal Rahatowa uniwersitetde SMM (Social Media Management) okady, ýöne okuwy gutarandan soň, onuň üçin hünäri boýunça iş tapmak kyn boldy. Şol sebäpden, ol başga wezipelerde işlemäge mejbur boldy, ýöne ony “gyzyklanýan” pudagynda özüni kanagatlandyrmaýardygyny duýýardy. Netijede ol işinden çykdy we işsiz galdy, emma soňra “Merkezi Aziýada Sosial innowasiýalar” (SICA) maksatnamasy we USAID tarapyndan hemaýatkärlik edilýän “Geljekdäki perspektiwaly hünärler” taslamasyny tapdy.

SICA -nyň institusional ösüş hünärmenleri Zahira Begaliýewa we onuň toparyna guramanyň wezipesini täzeden kesgitlemäge kömek etdi, bu bolsa täze hyzmatdaşlygyň döremegine we donorlary çekmäge goşant goşdy.

Žandos Meýirmanow Gazagystanyň merkezindäki senagat şäheri bolan Karagandadan gelýär. Žandos çagalygynda bir gazak dili mekdebinde okaýardy we öýde gazak dilinde gürleýärdi. Uniwersitetde aragatnaşyk, jedel we meseläni çözmek endiklerini ösdürmek üçin çekişme klubyna girdi. Emma asyl mesele – uniwersitet jedelleriniň diňe rus dilinde geçirilmegi boldy.

Täjigistandan bolan Farruh Umarow Oksford uniwersitetiniň uçurymy we «Ilmhona Skills Acceleration Center» merkeziniň esaslandyryjysy. Ol Täjigistanyň demirgazygyndaky kiçijik şäher Istarawşanda zähmet migrantlary maşgalasynda eneden bolsy. Farruhyň kakasy, ýüzlerçe müň täjikler ýaly, oglan bary-ýogy 10 ýaşyndaka Russiýa göçüpdi.

Köp adamlar yssy möwsümiň başlanmagyna sabyrsyzlyk bilen garaşýarlar, gowy howa wada berýän hemme zada garaşýarlar, ýöne Wladislaw däl. Aslynda Wladislaw şäher zibilhanasynyň golaýynda ýaşaýar we edil yssy möwsümde, yssy günüň aşagynda hapalar dargaýan wagty, Wladislaw we onuň goňşulary köçede duran yslara çydap bilmeýärler, görnüşi ýaly, o ysy hiç hili kesip bolmaýan ýaly. "Muňa meňzeş şertlerde ýaşamak gaty kyn" -diýýär. "Belli bir wagt, adam hereket etmelidgini we bir zady üýtgetmelidigini düşünýär."