Ҳикояҳои муваффақияти SICA

Мадина Ергалиева тайи 21 сол ташкилоти ҷамъиятии “Initiative Support” (Дастгирии ташаббус) -ро роҳбарӣ мекунад, ки оид ба ҳалли масъалаҳои иҷтимоиву иқтисодӣ кор мебарад. То имрӯз Мадина ҷиҳати беҳтар кардани вазъи системаи тандурустӣ, тавсеаи дастрасии шаҳрвандони Қазоқистон, аз ҷумла сокинони минтақаи офати экологии баҳри Арал ба хизматрасонии тиббӣ мусоидат мекунад. Мадина, ки дар Қизилӯрда - шаҳрест воқеъ дар ҷануби Қазоқистон, дар наздикии баҳри Арал зиндагӣ мекунад, таъсири бевоситаи мушкилоти экологиро ба ҳаёти маҳаллӣ хуб медонад. Солҳост, ки равандҳои бебозгашти таназзули муҳити зист дар натиҷаи хушкшавии баҳри Арал шароити зиндагӣ ва вазъи экологии минтақаро бадтар мекунанд.

Нургалӣ Рахманов роҳбари ташкилоти ғайритиҷоратии «Ҷамъияти рақамӣ» ва хатмкардаи Policy Research School (PRS) - Мактаби Тадқиқоти Сиёсии барномаи “ Навовариҳои иҷтимоӣ дар Осиёи Марказӣ (SICA) мебошад, ки аз ҷониби USAID маблағгузорӣ мешавад. Нургалӣ чандин сол инҷониб ба низоми хариди давлатӣ шавқу ҳавас зоҳир мекард. Дар соли 2021 ӯ дар шабакаҳои иҷтимоӣ ба эълоне таваҷҷуҳ зоҳир кард, ки дар он даъвати пешниҳод намудани дархостҳо ба Мактаби Тадқиқоти Сиёсии SICA иброз гардида буд.

Тайи солҳои зиёд парвандаҳо оид ба зулму шиканҷа аз ҷониби кормандони ҳифзи ҳуқуқи Қазоқистон то ба додгоҳ намерасиданд, зеро қурбониён далел ва дастрасиро ба механизмҳои муроҷиату шикоят надоштанд. Ҳамзамон, пас аз моҳи январи соли 2022, вақте ки як силсила эътирозҳои оммавӣ бо баландшавии ногаҳонии нархи газ боиси задухӯрдҳои шадид байни эътирозгарон ва полис гардид, гузоришҳои сершумор аз шиканҷа ва муносибати бераҳмонаи кормандони полис интишор шуданд. Зарурати коркарди механизми самараноктари пешниҳоди шикоятҳо ва тафтиши ҳолатҳои шиканҷа бештар гардид. Дар вокуниш ба ин талабот Бунёди ҷамъиятии Пажӯҳишгоҳи тадқиқотии мустақили коршиносон (EIRI) бо дастгирии барномаи USAID “Навовариҳои иҷтимоӣ дар Осиёи Марказӣ” (SICA) лоиҳаи мубориза бо зулму шиканҷаи қазоқистониён, ки аз ҷониби мақомоти ҳифзи ҳуқуқи давлатӣ роҳ дода мешавад, оғоз намуд. Даста як вебсайти таълимӣ ва як силсила видеоҳои ройгонро эҷод кард, ки ба зиёда аз 5000 нафар қурбониёни шиканҷа барои дарёфти низоми батадриҷи ҳифзи ҳуқуқҳои худ кӯмак намуд. Гузашта аз ин, ба шарофати дастгирии SICA, ташкилот барои кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ силсилаи семинарҳо ва мизҳои мудаввар баргузор намуд, ки сазовори эътирофи ҷомеа гардида, дар зиёда аз 20 васоити ахбори омма ёдовар гардид.

Наталя Плотникова хуб медонад, ки зиндагии одами маъюб то чӣ андоза метавонад маҳдуд ва маҳфуз гардида бошад. Гап дар он, ки дар синни 11-моҳагӣ ӯ аз болои миз афтода, сутунмӯҳрааш шикаста буд. Аз он вақт то инҷониб вай асо ва аробачаи маъюбиро истифода мебарад. Дар соли 2000-ум Наталя барои занони маъюб ҷамъияте бо номи “Opa Singillar” (Хоҳарон) таъсис дод, ки ташкилоти ғайритиҷоратӣ буда, ба занон ва духтарони маъюби сокини ноҳияи Қибрай (наздикии шаҳри Тошканди Ӯзбекистон) кӯмаки ҳуқуқӣ ва равонӣ мерасонад ва ҷиҳати такмили малакаи онҳо семинарҳо мегузаронад. Мушкилоти маблағгузорӣ тайи солҳои зиёд ба рушди ташкилот монеа эҷод мекард. Ба шарофати грант ҷиҳати рушди институтсионалии (IDG) лоиҳаи USAID оид ба “Навовариҳои иҷтимоӣ дар Осиёи Марказӣ” (SICA) Наталя бо кормандонаш нақшаи нави стратегиро таҳия ва татбиқ намуданд, ки он ба афзоиши шумораи баҳрабардорон ва донорҳои ташкилот мусоидат мекунад. Грант инчунин ба Наталя имкон дод, ки коргоҳи худро пурра таъмир кунад, то баҳрабардорони дорои аробаҳои маъюбӣ ба коргоҳ бемонеа омада тавонанд.

8 декабри соли 2022 хабарҳо дар бораи марги бабри барфӣ дар канори Алмаатои Қазоқистон паҳн шудан гирифт. Аз рӯи хулосаи ташхис, марг бар асари халтаи полиэтиленӣ расидааст, ки дар меъдаи ҳайвон дарёфт шуд. Барои Менли Атаева, хатмкардаи Академияи сарварии ҷавонони Осиёи Марказӣ (CAYLA) аз Туркманистон, чунин ҳодисаҳо шаҳодати нигаронкунандаи фалокати экологии эҷоднамудаи инсон мебошад. “Бо назардошти он, ки дар Қазоқистон ҳамагӣ тақрибан 180 бабри барфӣ боқӣ мондааст, мо бояд барои тамоман нобуд нашудани ин намуди нодир чорае андешем”, - мегӯяд ӯ.

Маъруф Алиев шахсияти номдор ва шинохтаи ҷамъиятии Қӯқанд (Ӯзбекистон) мебошад, ки ба ӯ дар соли 2019 роҳбарии Шӯрои ҷамъиятии навтаъсиси назди ҳукумати (маъмурияти шаҳрии) Қӯқандро пешниҳод намуданд. “Он замон шӯроҳо як падидаи наве буданд, ки барои татбиқи низоми дар Қонун дар бораи назорати ҷамъиятӣ муқарраршуда [аз соли 2018], таъсис меёфтанд”, - қайд мекунад Маъруф. Шӯроҳои ҷамъиятӣ он вақт бо мақсади кам кардани фосилаи байни ҷомеа ва давлат ташкил мешуданд, ҳамзамон Маъруф дере нагузашта пай бурд, ки воқеият аз ҳадафҳои олӣ хеле дур аст.

Коршиносони рушди институтсионалии SICA ба Зоҳира Бегалиева ва ҳаммаслакони ӯ дар навсозии рисолати созмон кӯмак карданд, ки ин ба бунёди муносибатҳои нави шарикӣ ва ҷалби донорҳо мусоидат кард.

Зоҳира Бегалиева муддати зиёд дар Қазоқистон ҳуқуқҳои маъюбонро пешбарӣ карда, тавассути маркази рушди салоҳияти ITeachMe ҷиҳати бо кор таъмин намудани онҳо кӯмак мерасонад. Вай аҳамияти дастрасӣ ва фарогириро хуб медонад, зеро худаш гирифтори бемории узвҳои мушакӣ мебошад. «Ҳаёти шахси маъюб пайваста ба монеаҳо ҳамсафар аст. На ҳамеша мо метавонем ба ҷои дилхоҳ биравем ва дар ҷое, ки мехоҳем кор кунем, зеро на дар ҳама ҷо пандус ва ё инфрасохтори зарурӣ мавҷуд аст”, - мегӯяд Зоҳира.

Даурен, фарзанди Зоҳира, ки донишҷӯи риштаи IT аст, модарашро илҳом бахшид, ки курсҳои муосири онлайн омӯзиширо барои маъюбон оғоз кунад. "Мо интернет дорем", гуфта буд Даурен он вақт ба модараш. "Ин худ як платформаи дорои имкониятҳои беохир аст."

Аммо новобаста аз тамоми имконоти интернет, дар аввал барои Зоҳира расидан ба аудиторияи мавриди ҳадафи худ хеле мушкил буд. Аз ин рӯ, вай барои дастгирӣ ба Барномаи рушди институтсионалӣ (Institutional Development Program), ки аз ҷониби Барномаи «Навовариҳои иҷтимоӣ дар Осиёи Марказӣ (SICA) сарпарастӣ гардида, аз ҷониби USAID маблағгузорӣ мешавад, муроҷиат кард.

Самал Рахатова дар донишгоҳ дар риштаи SMM (Social Media Management), яъне - Менеҷменти васоити ахбори иҷтимоӣ таҳсил кардааст, аммо пас аз хатми донишгоҳ барои дарёфти ҷои кор аз рӯи ихтисос ба мушкилӣ дучор омадааст. Аз ин ру, вай маҷбур шудааст, ки дар дигар бастҳо кор кунад, вале аз фаъолияти худ дар ин самтҳо натавонистааст қаноатмандӣ эҳсос намояд. Ниҳоят ӯ аз кор рафтааст ва воқеан бекор мондааст, то он даме, ки лоиҳаи "Касбҳои умедбахши оянда"-ро, ки аз ҷониби барномаи Навовариҳои иҷтимоӣ дар Осиёи Марказӣ (SICA) дастгирӣ гардида, аз ҷониби USAID сарпарастӣ мешавад, дарёфт накард.

«Дастгирии ташаббусҳо» - созмони ҷомеаи шаҳрвандӣ воқеъ дар шаҳри Қизилӯрдаи Қазоқистон буда, лоиҳаи «Касбҳои умедбахши оянда»-ро оғоз бахшидааст. Ҳадафи лоиҳа мусоидат ба ҳалли мушкилоти бекории ҷавонони Қазоқистон мебошад. Бояд қайд кард, ки аз соли 2020 сатҳи бекорӣ дар Қазоқистон ба таври назаррас афзоиш ёфт. Тавре Самал қайд мекунад, бисёре аз хатмкунандагони донишгоҳҳо муддати тӯлонӣ дар ҷустуҷӯи кор буданд ва бинобар нарасидани ҷойҳои корӣ маҷбур шуданд, ки берун аз ихтисоси худ кор кунанд. Ҳамин тариқ, тибқи омор, аз 18 406 нафаре, ки барои дарёфти кор ба Маркази шуғли аҳолии шаҳри Қизилӯрда муроҷиат кардаанд, танҳо 8 ҳазору 441 нафар тавонистаанд ба таври расмӣ бо ҷои кор таъмин шаванд.

Гурӯҳи «Дастгирии ташаббусҳо» тасмим гирифт, ки барои ҳалли ин масъалаҳо мусоидат кунад. Тавассути Гранти ҳалли инноватсионии SICA (Innovative Solutions Grant SICA), созмон курсҳои махсуси омӯзишӣ ва такмили ихтисосро оид ба касбҳои калидии рақамӣ, ки дар пасманзари пандемияи COVID-19 талабот ба онҳо зиёд аст, таъсис дод. Ин курсҳо, масалан, тренингҳоро оид ба идораи шабакаҳои иҷтимоӣ (SMM), аксбардории телефони мобилӣ, дизайни графикӣ ва ғайраро пешниҳод мекунад.

Самал яке аз аввалинҳо шуда ба курсҳои SMM дохил шуд ва тавассути он стратегияҳои пулкоркуниро бо истифода аз платформаҳои интернетӣ омӯхт. То охири курс Самал тавонист тақрибан 300 000 танга ба даст орад.

Жандос Мейрманов аз шаҳри Қарағанда - як шаҳри саноатӣ дар маркази Қазоқистон аст. Жандос дар кӯдакӣ дар мактаби қазоқӣ таҳсил дошт ва дар хона бо қазоқӣ муошират мекард. Дар донишгоҳ ӯ ба маҳфили мубоҳисавӣ шомил шуд, то маҳорати муошират, баҳсу мунозира ва ҳалли мушкилотро такмил диҳад. Аммо мушкилот дар он буд, ки мубоҳисаҳои маҳфил танҳо ба забони русӣ сурат мегирифтанд.

"Ман фаҳмидам, ки дар Қазоқистон маҳфилҳои мубоҳисавӣ бо забони қазоқӣ қариб ки вуҷуд надоранд" - мегӯяд Жандос. “Мубоҳисаҳо ба рушд ва инкишофи ман таъсири бузург расониданд. Аммо агар ман ба забони русӣ ҳарф намезадам, ба ин ноил шуда наметавонистам. Тафаккури интиқодӣ, малакаҳои муошират ва шуури шаҳрвандӣ – мо бояд ҳамаи ин малакаҳоро бо забони қазоқӣ низ амалӣ кунем».

Набудани майдончаҳои мубоҳисавӣ бо забони қазоқӣ аз мушкилоти васеътари Қазоқистон - маҳдуд будани захираҳои таълимӣ бо забони қазоқӣ шаҳодат медиҳад. Ин боиси нобаробарии таълимӣ ва касбӣ байни ҷавонони қазоқзабон ва русзабон мегардад, бахусус дар деҳот, ки забони қазоқӣ онҷо бартарият дорад.

Соли 2020 Жандос ба Академияи сарварии ҷавонони Осиёи Марказӣ (CAYLA) дар доираи барномаи Инноватсияҳои иҷтимоӣ дар Осиёи Марказӣ (SICA), ки аз ҷониби USAID маблағгузорӣ мешавад, бо мақсади ба даст овардани донишҳои нав барои ҳалли ин мушкилот рӯ овард. Дар доираи таҳсилаш дар академияи CAYLA, ӯ ғолиби Гранти сарвари ҷавонон шуд ва лоиҳаи “Debate.kz”-ро оғоз кард, ки ҳадафаш ба ҷавонони қазоқзабони деҳотӣ таълим додани технологияҳои мубоҳисавӣ мебошад.

«Мубоҳисаҳо ба ҷавонони Қазоқистон на танҳо барои шиносоӣ бо мушкилоти иҷтимоӣ, балки барои эҳсос намудани ширкати худ дар онҳо кӯмак мекунанд. Онҳо як воситаи муҳим барои ташаккули сарварони ояндаи ҷомеа мебошанд", - мегӯяд Жандос.

Аксарияти одамон бесаброна фарорасии мавсими гарми солро интизоранд ва ҳама чизеро, ки аз ҳавои хуб умед карда метавонанд, орзу доранд, аммо на Владислав. Гап дар он аст, ки Владислав дар наздикии партовгоҳи шаҳр зиндагӣ мекунад ва маҳз дар мавсими гарм, вақте ки партовҳо дар зери офтоби тафсон пусида, бӯйи баде мебароранд, Владислав ва ҳамсоягонаш маҷбуранд ба он тоб оваранд, зеро бо ин бӯйи бад коре карда наметавонанд. "Дар чунин шароит зиндагӣ кардан хеле душвор аст" иқрор мешавад ӯ. "Мавриде фаро мерасад ва шахс мефаҳмад, ки бояд амале кард ва чизеро тағйир дод."

Фаррух Умаров аз Тоҷикистон хатмкардаи Донишгоҳи Оксфорд ва муассиси Маркази “Acceleration Skills Ilmhona” аст. Ӯ дар Истаравшан, як шаҳраке дар шимоли Тоҷикистон, дар хонаводаи муҳоҷири меҳнатӣ ба дунё омадааст. Падараш мисли садҳо ҳазор тоҷик, замоне, ки Фаррух ҳамагӣ 10 сол дошт, ба Русия барои кор муҳоҷират кардааст.