Özbegistanda jemgyýetçilik gurama köpçülikleýin diňlenişik tejribesini öňe sürüp, jemgyýetçilik geňeşleriniň işini demokratiýalaşdyrýar

Maruf Aliýew, 2019-njy ýylda Kokandyň Hokimiýatynyň (şäher häkimliginiň) garamagynda täze döredilen Jemgyýetçilik Geňeşine baştutanlyk etmegi teklip edenlerinde, Özbegistanyň Kokand şäherinde belli jemgyýetçilik işgäridi. Maruf: “Şol döwürde geňeşler jemgyýetçilik gözegçiligi kanunynda [2018-nji ýyldan] kesgitlenen proseduralary ýerine ýetirmek üçin döredilen täze bir hadysa bolupdy.” Jemgyýetçilik geňeşleri jemgyýet bilen döwletiň arasyndaky boşlugy aradan aýyrmalydy, ýöne Maruf tiz wagtdan hakykatyň bu derejede ideal däldigini gördi.

Maruf anyk düzgünleriň we guramaçylyk amallarynyň ýoklugy onuň geňeşiniň işini ep-esli kynlaşdyryp biljekdigine düşündi. Maruf: “Düzgünler boýunça, bizden meýletin esasda işlemegimizi talap edilýärdi, bu işgärlere aýlyk töläp ýa-da ofis esbaplary ýaly ýönekeý zatlary satyn almak üçin töleg töläp bilmejekdigimizi aňladýardy” -diýdi. “Işgärleriň arasynda jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri ýokdy, raýat jemgyýetindäki ýagdaýy hakykatdanam yzarlap biljek adam ýokdy. Munuň işlemegi üçin bularyň hemmesiniň üýtgedilmelidigini bilýärdik.”

Marufyň iş netijeliligini ýokarlandyrmak islegine esaslanyp, Kokand jemgyýetçilik geňeşiniň topary iş meýilnamasyny düzdi we geňeşiň gurluşyny, düzgünnamasyny we tertibiň kodeksini düzdi. Şeýle hem, aýlyk tölemek hukugyny berýän geňeş üçin resmi statusyny almaga synanyşdylar. Geňeşi özgertmek üçin ädim atanlarynda, Maruf we onuň topary, agzalaryň, jemgyýetçilik guramalaryny goşmak bilen, dürli ilat toparlaryndan bolmagyny üpjün etdi.

2021-nji ýylda topar ABŞ-nyň Halkara Ösüş Guramasynyň (USAID) çäginde bolan Merkezi Aziýada Durmuş Innowasiýalar (SICA) maksatnamasy boýunça “Innovative Solutions” grantynyň ýeňijisi boldy. Bu grant topara, jemgyýetçilik geňeşlerini dolandyrmakda 19 sany adama üstünlikli bilim beren we dürli meseleler boýunça jemgyýetçilik diňlenişigini geçiren “Dialog arkaly çözgütlere tarap” atly taslamany döretmäge mümkinçilik berdi.

Maruf: “Köpçülikleýin diňlenişikleri geçirmek bilen, möhüm meseleler barada giňişleýin pikir alyşmagy öňe sürýäris. Aýallaryň hukuklary, ýaşlaryň işsizligi, COVID-19 sanjymy we başga-da köp meseleleri ara alyp maslahatlaşýarys” -diýdi. Geňeş, köpçüligi ara alyp maslahatlaşmagy çekenden soň, hökümet işgärlerine ýagdaýy has gowy etmek barada teklipler berýär. Hokimiýat teklipleri gözden geçirýär we adatça käbirlerini durmuşa geçirýär. “Biziň wezipämiz diňlenişikleri geçirmek, bu meseleleri gowy öwrenmek we ýolbaşçylarymyza teklipler bermek” – diýip düşündirýär Maruf.

Bu okuw başlangyçlary şeýle bir täsirli boldy welin, sebit administrasiýasy Marufyň toparyndan başarnyklaryny we bilimlerini sebitdäki beýleki jemgyýetçilik geňeşleri bilen paýlaşmagyny haýyş etdi. Häzirki wagtda Kokand jemgyýetçilik geňeşiniň tejribesi Fergana sebitiniň 18 administratiw jemgyýetçilik geňeşini üýtgedýär.

Maruf sözüni şeýle jemleýär: “Iň esasy zat, hakykatdanam işgärleri jogapkärçilige çekendigimize buýsanýaryn. Biz döwlet bilen jemgyýetiň arasynda köpri bolduk. Indi halk [olara gerek bolanda] möhüm meseleleri gozgamak üçin bize ýüz tutýar”.