SICA Success Stories

Natalya Plotnikova nogironligi bo’lgan kishining hayoti naqadar izolyatsiya qilinishini oldindan biladi. 11 oyligida stoldan yiqilishi oqibatida uning umurtqa pog'onasi singan. O'shandan beri u qo'ltiq tayoqchalari va nogironlar aravachasidan foydalanib kelmoqda. 2000 yilda Natalya Opa-singillar (“Opa-singillar”) Qibray nogironligi bo’lgan ayollar jamiyatiga asos soldi, u Oʻzbekistonning Toshkent shahri tashqarisidagi Qibray tumanida yashovchi nogironligi bo’lgan ayollar va qizlarga huquqiy va psixologik yordam, hamda qattiq mahorat boʻyicha seminarlar oʻtkazuvchi nodavlat tashkilotdir.

Madina Yergaliyeva 21 yil davomida ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni hal qilish bilan shug‘ullanuvchi “Initiative Support” nodavlat notijorat tashkilotiga rahbarlik qiladi. O‘shandan beri Madina sog‘liqni saqlash tizimidagi vaziyatni yaxshilash, Qozog‘iston fuqarolari, jumladan, Orol dengizi ekologik inqiroz zonasida yashovchi fuqarolarning tibbiy xizmatdan foydalanish imkoniyatlarini oshirishga ko‘maklashmoqda. Qozog‘iston janubidagi Orol dengiziga yaqin joylashgan Qizilo‘rda shahrida yashovchi Madina ekologik muammolarning mahalliy hayotga bevosita ta’sirini yaxshi biladi. Yillar davomida Orol dengizining qisqarishi natijasida atrof-muhitning qaytarilmas degradatsiyasi jarayonlari mintaqada yashash sharoiti va ekologiyasini yomonlashtirdi.

Nurgali Rahmanov “Raqamli jamiyat” nodavlat notijorat tashkiloti rahbari va USAID tomonidan moliyalashtiriladigan “Markaziy Osiyoda ijtimoiy innovatsiyalar” (SICA) dasturi tashabbusi bilan ochilgan “Siyosiy tadqiqotlar maktabi” (STM) bitiruvchisi. Nurgali yillar davomida davlat xaridlari tizimiga qiziqib kelgan. 2021-yilda u ijtimoiy tarmoqlarda SICA Siyosiy tadqiqotlar maktabiga ariza topshirishga chaqiruvchi reklamaga duch keldi.

Ko‘p yillardan buyon Qozog‘istonda huquq-tartibot idoralari xodimlari tomonidan qiynoqqa solish holatlari boʻyicha ishlar sudgacha yetib kelmagan, chunki jabrlanuvchilarda dalillar va shikoyat qilish mexanizmlaridan foydalanish imkoni yo‘q edi. Shunga qaramay, 2022 yil yanvar oyidan keyin, gaz narxining keskin ko'tarilishi bilan boshlangan bir qator ommaviy norozilik namoyishlarning qatnashchilari va politsiya o'rtasida shiddatli to'qnashuvlar sodir bo'lganida, qiynoqlar va politsiyaning shafqatsiz muomalasi haqida ko'plab xabarlar paydo bo'ldi. Bunda shikoyat berish va qiynoq holatlarini tekshirishning yanada samarali mexanizmi zarurligi yaqqol namoyon bo'ldi. Ushbu ehtiyojdan kelib chiqqan holda, “Ekspertlik mustaqil tadqiqotlar instituti” (EMTI) jamoat fondi USAIDning “Markaziy Osiyoda ijtimoiy innovatsiyalar” (SICA) dasturi ko‘magida qozog‘istonliklarning davlat huquq-tartibot idoralari tomonidan qo‘llanilayotgan qiynoqlarga qarshi kurash loyihasini ishga tushirdi. Jamoa 5 000 dan ortiq qiynoq qurbonlariga o'z huquqlarini himoya qilishning bosqichma-bosqich harakat tartiblarini topishga yordam bergan ta'lim veb-sayti va bir qator bepul videolarni yaratdi. Bundan tashqari, SICA ko'magi tufayli tashkilot jamoatchilik e'tirofiga sazovor bo'lgan va 20 dan ortiq ommaviy axborot vositalarida e'tirof etilgan huquqni muhofaza qilish organlari xodimlari uchun seminarlar va davra suhbatlari o'tkazdi.

2022-yil 8-dekabr kuni Qozog‘istonning Olmaota shahri chekkasida yolg‘iz qor qoplonining o‘limi haqidagi mahalliy xabarlar internetga tarqaldi. Otopsi ma'lumotlariga ko'ra, uning o‘limiga hayvonning oshqozonidan topilgan polietilen paket sabab bo‘lgan. Turkmanistonlik Markaziy Osiyo Yoshlar Yetakchilik Akademiyasi (CAYLA) bitiruvchisi Menli Atayeva uchun bu kabi holatlar insoniyat sabab bo‘lgan ekologik halokatning dahshatli namunasidir. “Qozog‘istonda atigi 180 ga yaqin qor qoplonlari qolganini inobatga olsak, bu turning yo‘q bo‘lib ketishiga qarshi qandaydir chora ko‘rishimiz muhim”, deydi u.

Ma’ruf Aliyev 2019-yilda yangi tashkil etilgan Qo‘qon shahar hokimligi huzuridagi Jamoatchilik kengashiga rahbarlik qilishga taklif qilinganida, O‘zbekistonning Qo‘qon shahrida taniqli jamoat arbobi edi. “Oʻsha paytda kengashlar “Jamoatchilik nazorati toʻgʻrisida”gi qonunda (2018-yilda) belgilangan tartib-qoidalarni amalga oshirish uchun yaratilgan yangilik edi”, - deydi Maʼruf. Jamoatchilik kengashlari jamoatchilik va davlat o‘rtasidagi tafovutni yo‘qotish niyatida edi, biroq Ma’ruf tez orada haqiqat idealdan yiroq ekanini payqadi.

SICA institutsional rivojlanish bo‘yicha ekspertlari Zakhira Begaliyeva va uning jamoasiga tashkilot missiyasini qayta aniqlashda yordam berishdi, bu esa yangi hamkorlikni yo‘lga qo‘yish va donorlarni jalb qilish imkonini yaratdi.

Samal Rahatova universitetda SMM (Ijtimoiy tarmoqlarni boshqarish) yo‘nalishida tahsil olgan, biroq o‘qishni tamomlagach, o‘z mutaxassisligi bo‘yicha ish topish qiyin kechgan. Shuning uchun u boshqa lavozimlarda ishlashga majbur bo'ldi, lekin u o'zini "yondirayotgan" sohada ishlamagani uchun o'zini nochor his qildi. Oxir-oqibat u ishdan ketdi va “Markaziy Osiyoda Ijtimoiy Innovatsiyalar” (SICA) dasturi tomonidan qoʻllab-quvvatlangan va USAID homiyligida “Kelajakning istiqbolli ish oʻrinlari” loyihasini topmaguncha deyarli ishsiz qoldi.

Jandos Meyirmanov Qozog‘istonning markazidagi sanoat shahri Qaragandadan. Jandos bolaligida qozoq tili maktabida o‘qigan va uyda qozoq tilida gaplashgan. Universitetda u muloqot qilish, bahslashish va muammolarni hal qilish qobiliyatlarini rivojlantirish uchun munozaralar klubiga a'zo bo'ldi. Ammo muammo shundaki, universitet bahslari faqat rus tilida o'tkazilar edi.

Tojikistonlik Farrux Umarov Oksford universiteti bitiruvchisi va “Ilmhona Skills Acceleration Center” asoschisi. U Tojikiston shimolidagi kichik Istaravshan shahrida mehnat muhojirlari oilasida tug‘ilgan. Farruxning otasi ham yuz minglab tojikistonliklar kabi bola atigi 10 yoshda bo‘lganida Rossiyaga ko‘chib ketgan.

Ko'p odamlar issiq mavsumning boshlanishini, yaxshi ob-havo va'da qilgan hamma narsani intiqlik bilan kutmoqdalar, lekin Vladislav emas. Gap shundaki, Vladislav shahar axlatxonasi yaqinida yashaydi va issiq mavsumda, axlat issiq quyosh ostida parchalanib ketganda, Vladislav va uning qo'shnilari go'yo uni hech narsa bilan to'xtatib bo'lmaydigan ko'chada turgan sassiq hidga chidashlari kerak. "Bunday sharoitda omon qolish juda qiyin", deb tan oladi u. "Bir payt siz harakat qilishingiz va biror narsani o'zgartirishingiz kerakligini tushunasiz."